≡ Arma ve Yelkenler

Teknenin su üstü bölümünde direk ve yelkenleri tutan, ayarlayan donanıma arma adı verilir. Bunların bir kısmı, iskota, mandar veya pupa palangası gibi  seyir sırasında ayarlanabilir parçalardan (hareketli donanım veya selviçe) bir kısmı ise sabit olan donanımdan (sabit arma) 

Direk ve teller (çarmık ve ıstralya) sabit armayı oluşturur.

Direği yanlamasına tutan teller çarmık, ön-arka eksende tutanlara ise yerlerine göre baş veya kıç ıstralya adı verilir.

Genelikle günümüzde yelkenli teknelerin büyük çoğunlu tek bir direkten oluşan arma kullanırlar. Ana yelkene ek olarak, direğin önünde tek bir yelkenin olduğu durumlarda sloop (şalopa), (Resimde üstte ortada) birden fazla ıstralya ve yelken olduğu durumlarda cutter (kotra) armadan bahsedilir.   (Resimde sağ üstte) 

Birden fazla ön yelken güverteden çıkabileceği gibi, bazı durumlarda teknenin pruvasına eklenen bir baston üzerinde de yer alabilir. (Resimde sağ üst ve sol orta) Buna baston veya cıvadra adı verilir. 

Gnelde üçgen şekilde ola yelkenler, oldukça uzun direklerle taşınabilirler. Tarihsel açıdan, ilk çıktıklarında göğe yükselen radyo antenlerini çağrıştırdığı için bu tip armalara Marconi (markoni) denmiştir. Bununla beraber çok uzun yıllardır genelde dörtgen formunda olan yelken hem alt (bumba) hem de üst (gönder veya giz) kenarı birer sabit ahşap ile kontrol edilmiştir. Bu tip dörtgen yelkenlerin armalarına randa yelken denmektedir. (Resimde sol üst, sol orta ve en alttaki yelkenler)

Birden fazla direğin olduğu durumlarda öndeki direğe ana direk, arkadakine mizena denir. Arkadaki direğin dümen dolabına göre bulunduğu yere göre yawl (yole) Resimde orta veya ketch (keç) adını alır. Neredeyse teknenin tamamen dışında kalan arka yelken ve bumbasının önünde yer alan dümen dolabı olan yole armalarda, arka yelkene bocrum adı da verilir.

Öndeki direğin daha kısa, arkadaki direğin daha uzun genelde de randa yelkenden oluşan armalara uskuna arma adı verilir.

Genellikle uzun seyirlerde ve özellikle değişen rüzgarlara göre daha kolay  ayarlanabilmesi açısından birden fazla direk ve 3,4 hatta 5 tane yelken taşınıyor olması tercih edilebilir.

Ancak ticaret rüzgarlarından yararlanılan okyanus aşırı yelken seferlerinin revaçta olduğu yıllarda genel yaklaşım bu tip armalardan çok kabasorta tabir edilen çok sayıda yelken ve çok sayıda direkten oluşan armalardı. Seyrin büyük kısmı geniş apaz rotalarda geçtiği için yüksek süratlere erişmenin mümkün olduğu ticari taşımanın standart yapı taşını oluşturdular. Bu tip armalar günümüzde kullanılan yelken formu ve armalarına kıyasla orsa performansı açısından nispeten dezavantajlı oldukları için yarış ve gezi amaçlı teknelerde hemen hemen hiç kullanılmamaktadırlar.    

Standart gezi teknelerinde sabit arma seyir esnasında ayarlanmaz. Ancak performanslı yarış ve/veya gezi teknelerinde kıç ıstralyayı germek/boşaltmak suretiyle direğe form vermek mümkündür.

Kesirli arma tabir edilen direklerde, ön ıstralya direğin 7/8 veya 9/10 üst kısmına kadar çıkar. Bunun üstünde kalan, genelde ince formdaki direk kıç ıstralya sayesinde geriye doğru bükülebilir. Direk nispeten ince formda olup, kırılmasına engel olmak amacıyla orta bölümü öne doğru kavislidir. Bu etkiyi sağlamak ve direğin formunu korumak amacıyla gurcatalar geriye doğru bükümlü olabilir. Bu tip armalarda genelde ön yelken küçük ancak ana yelken oldukça büyük formdadır. 

Direk başı arma tabir edilen formlarda hem ön ıstralya hem de kıç ıstralya direğin tepesinden çıkar. Direk kesirli armadakine kıyasla daha kalın, seyir esnsında form vermeye uygun olmayan yapıdadır. Gezi teknelerinde çokça kullanılan bir üretim olan direk başı armalarda cenova oldukça büyük, buna kıyasla ana yelken nispeten küçük formdadır. 

Kotra tabir edilen (cutter) armalarda, direğin önünde iki yelken bulunur. Bunlardan bir tanesi cenova formunda, ancak diğeri iç ıstralya ile direğin nispeten altından güverteye bağlanan bir yerde, tekne orta hattına yerleştirilen bir flok formundadır. Buna trinket tabir edilir. Yelkenin alt yakası bir bumbaya bağlı olabilir veya olmayabilir. 

Bazı direk ve armalarda bu tarz iç ıstralyanın dişreğin ortasını pruvaya doğru kontrolsüz kasmasına engel olmak amacıyla tam izdüşümüne gelen pupa tarafına iskele sancak pupa çarmıkları yerleştirilebilir. Hareketli donanım formunda palanga düzeneği ile rüzgarstü tarafın boşu alınıp, rüzgaraltı tarafa boş verilmesi sayesinde bumbanın serbest hareket etmesi sağlanır. Yarış tekneerinde bunlara runner adı verilir. 

Gezi teknelerinde genel olarak ön yelkenler (cenova veya flok) sarma sistemlerdir. Bu donanım kolaylıkla açılması ve gerektiğinde rahatlıkla toplanması sayesinde, ön yelkenler için standart uygulama olmuş ve çok yaygınlaşmıştır.

Anayelken için de direk ya da bumba içerisine sarma sistemler sözkonusu olmakla beraber, mandar ile yelkenin direğe çekildiği donanımlar da mevcuttur.

Bu ikinci tip sistemlerde, yelkeni toplamak özellikle büyük teknelerde çok zahmetli olacağı için, lazybag ve lazy jack sistemleri kullanılmaktadır. 

Bu sistemde yelkeni açarken, rüzgarı tam kafadan almak gerekir, aksi takdirde cetvellerin güngörmez tarafındaki çıkıntıları lazy jack’in iplerine takılabilir.